Przeniesienie w psychoterapii
Przeniesienie jest uniwersalną cechą życia człowieka. Są to wszystkie uczucia, fantazje, postawy, spostrzeżenia oraz oczekiwania wobec osoby w teraźniejszości, które są powtórzeniem reakcji wobec osób ważnych takich jak rodzeństwo, nauczyciele, dziadkowie, nieświadomie przeżywane we współczesnych relacjach. Przeniesienie jest wszechobecne i nie jest fantazją psychoanalizy. Istniało zawsze i będzie istnieć nadal. Jest czymś, w czym każdy z nas, absolutnie nieświadomie, tkwi.
Definicja przeniesienia w relacji psychoterapeutycznej
W psychoterapii psychodynamicznej posługujemy się nieprzeciętnym terminem, który stanowi ważny aparat pracy terapeutycznej i jest to przeniesienie. Termin ten oznacza stan, w którym pacjent doświadcza terapeuty jako wyjątkowej postaci ze swojego życia. Cechy jak i uczucia konkretnej osoby wraz z ekspansją procesu terapeutycznego zostają przypisane przez pacjenta do psychoterapeuty. Cały proces przeniesienia zachodzi w sposób nieświadomy, umożliwia jednak zebranie dużego materiału dotyczącego relacji tworzonych w przeszłości. Terapeuta psychodynamiczny w czasie przebiegu psychoterapii jest nadzwyczaj zagłębiony w formę w jaką pacjent rozumie własne przeżycia, myśli, działania, a także w jaki sposób te przeżycia wpływają na jego życie doczesne.
Interpretacja przeniesienia w relacji psychoterapeutycznej
Istotne znaczenie w procesie psychoterapii ma interpretacja przeniesienia. Regularna i stała praca na przeniesieniu podczas terapii generuje znacznie większe rozumienie własnych nastrojów i doświadczenia, co znacznie oddziałuje na radzenie sobie z przeżyciami powstającymi z przeniesienia oraz pogłębienia własnej refleksyjności, umiejętność znoszenia frustracji. Przeniesienie daje pacjentowi sposobność do dostrzeżenia struktury i emocji, co do których zachodzi nieprzypadkowy proces powtarzalności.
Praca terapeutyczna na przeniesieniu
Następstwa przeniesieniowe mogą być na pozór proste ale mogą też odznaczać się sporą wielopłaszczyznowością. By je odnaleźć, konieczna jest długotrwała psychoterapia. Odkrycie reakcji przeniesieniowych pozwala psychoterapeucie postawić wstępną diagnozę. Pacjentowi umożliwia powtórnie i przede wszystkim świadomie przeżyć to, co zostało zepchnięte do nieświadomości. Treści wcześniej wyparte i pozostawione w nieświadomości mogą stać się przyczyną nerwicy. Zawartości wydobyte z nieświadomości pozwalają pacjentowi w sposób świadomy zmierzyć się z wewnętrznymi konfliktami, zrozumieć ich sens i ostatecznie doprowadzić do ich rozwiązania.
Psychoterapia Skoncentrowana na Przeniesieniu
Przełomem jest leczenie Psychoterapią Skoncentrowaną na Przeniesieniu (TFP, z ang. Transcerence Focused Psychotherapy) pacjentów między innymi z problemami takimi jak:
– niepewność co do własnych celów, pragnień, tożsamości;
– zmienny obraz samego siebie;
– niestabilność w relacjach międzyludzkich;
– trudności w utrzymaniu stabilnej i stałej pracy;
– wybuchowość i impulsywność,
– ograniczona kontrola gwałtownych stanów emocjonalnych;
– zachowania autodestrukcyjne np. anoreksja, bulimia, cięcie się, lub próby samobójcze.
Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu jest wyjątkowo trudną w zastosowaniu. Została stworzona specjalnie dla potrzeb zaburzeń z kręgu borderline. Niepowtarzalności tej terapii stanowią ściśle określone techniki leczenia na relacji między terapeutą i pacjentem. Ściśle rozważane są reakcje, odczucia, myśli emocje, które rodzą się w pacjencie w efekcie pogłębiania się tej korelacji. Szybko dochodzi do ożywienia intensywnych cykli emocjonalnych. Pacjent może w ramach bezpiecznej współpracy terapeutycznej doświadczać żywiołowych sytuacji. W zakątku gabinetu można nabrać do nich pewnego dystansu i pomalutku uczyć się rozumieć, a następnie kontrolować i zmieniać niszczące wzorce.
Cel psychoterapii psychodynamicznej opartej na przeniesieniu
Celem psychoterapii psychodynamicznej jest oswobodzenie pacjenta od sztywno przyjętych sposobów przeżywania i odzyskanie przez niego przejrzystości. Dzięki temu w następstwie będzie widzieć ludzi i sytuacje w sposób jasny i niezależny od ciężaru przeszłych przeżyć. Choć relacja nawiązywana jest w dużej mierze w sposób zamierzony, łączy się z podobnymi uczuciami i dylematami do tych spotykanych przez pacjenta na co dzień. Daje to sposobność dokładnego przyjrzenia się sobie oraz relacji z drugim człowiekiem. Dzięki temu pacjent może nabrać nowej perspektywy widzenia siebie. Natomiast jeśli chcemy permanentnie poprawić swoje relacje z innymi i jakość swojego życia trudno o lepszy przepis na szczęście.
Aneta Górska
Psycholog, Psychoterapeuta (w trakcie szkolenia)
Bibliografia
Nancy McWilliams ”Diagnoza psychoanalityczna”
Glen O. Gabbard „Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej”
John F. Clarkin, Peter Fonagy, Glen O. Gabbard „Psychoterapia psychodynamiczna zaburzeń osobowości”
Frank E. Yeomans, John F. Clarkin, Otto F. Kernberg „Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu zaburzeń osobowości borderline”
