Zaburzenie depresyjne u mężczyzn
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 depresja widnieje jako zaburzenie psychiczne, afektywne z rozróżnieniem jej nasilenia na typ łagodny, umiarkowany i ciężki. Kategoryzacja ta jest określana na podstawie zdiagnozowanych objawów podstawowych i dodatkowych (WHO, 1992). Do objawów podstawowych zaliczamy:
- obniżenie nastroju;
- utratę zainteresowań i/lub radości;
- obniżenie energii lub wzmożona męczliwość.
Natomiast do objawów dodatkowych:
- utratę poczucia własnej wartości;
- poczucie winy;
- myśli samobójcze;
- zaburzenia woli, uwagi;
- zahamowanie;
- niepokój;
- zaburzenia snu;
- zahamowanie łaknienia.
Specyfika i rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych
Prawdopodobieństwo pojawienia się objawów zaburzeń depresyjnych u mężczyzn (wynosi ono 7-12%) szacuje się na prawie dwa razy mniejsze niż w przypadku kobiet (20-25%). Porównując rozpowszechnienie występowania depresji u kobiet i mężczyzn, można zauważyć, że u tych pierwszych ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem: od 2,5% w grupie 18-29 lat do prawie 5% u kobiet w wieku powyżej 50 lat. W przeciwieństwie do mężczyzn, u których wskaźniki częstości oscylują na zbliżonym poziomie przez cały okres życia (Patil i wsp., 2018).
Tendencje samobójcze w zaburzeniach depresyjnych
Badania Baca-Garcia i współpracowników wykazały, że nawet 20-50% osób zmagających się z depresją podejmuje próby samobójcze. Z tego wynika, że osoby chore dokonują prób odebrania sobie życia dwadzieścia razy częściej niż osoby zdrowe (Baca-Garcia i wsp., 2005). Ciekawa okazuje się zatem rozbieżność między niższym wskaźnikiem zachorowalności na depresję u mężczyzn a ich zdecydowanie wyższym procentem popełniania prób samobójczych ze skutkiem śmiertelnym. Mężczyźni odbierają sobie życie prawie czterokrotnie częściej niż kobiety (Rice i wsp., 2013).
Objawy depresji atypowej
Objawy atypowej, męskiej depresji zyskały zainteresowanie badaczy dopiero pod koniec XX wieku. Jednym z najistotniejszych powodów była, wyżej wspomniana, znacząca dysproporcja między rozpoznawaniem tego zaburzenia a liczbą zanotowanych udanych prób samobójczych u kobiet i mężczyzn (Chodkiewicz, Miniszewska, 2016).
Rice wraz ze współpracownikami w swoich badaniach nad charakterystyką męskiej depresji wyodrębnili sześć najczęściej występujących objawów. Były to: (1) nadmierne picie alkoholu, (2) używanie narkotyków, (3) tłumienie emocji, (4) reagowanie agresją i złością, (5) występowanie objawów somatycznych oraz (6) angażowanie się w ryzykowane zachowania. Według badaczy wyżej wymienione objawy mają związek z poczuciem konieczności dostosowania się przez mężczyzn do norm społeczno-kulturowych (Rice i wsp., 2013).
Znaczenie norm społeczno-kulturowych
Kobietom przysługuje społecznie uwarunkowana możliwość zredukowania nieprzyjemnego napięcia poprzez płacz i wyrażanie smutku. Mężczyźni, dla odmiany, mogą sądzić, że jest to nie na miejscu, ponieważ wymaga się od nich bycia silnymi i zaradnymi. Dodatkowym czynnikiem mogącym mieć wpływ na różnicowanie objawów jest wyższy poziom wykształcenia u kobiet. Dzięki temu są one bardziej świadome występujących objawów, co przyczynia się do większej skłonności szukania pomocy u specjalistów (Sendra-Gutiérrez i wsp. 2017, za: Talarowska, Gromniak-Haniecka, Rawska, Gałecki, 2018).
W ostatnich kilkudziesięciu latach zostało przeprowadzonych wiele badań dotyczących różnic w powstawaniu zaburzeń psychicznych u kobiet i u mężczyzn. Konstrukty takie jak męskość i role mężczyznom przypisywane okazały się mieć związek z występowaniem wielu negatywnych skutków odbijających się na zdrowiu psychicznym mężczyzn (Wong, Wester, 2016, za: Zachary, Gerdes, Ronald, Levant, 2018). Szczególne znaczenie miały trudności z zatwierdzeniem tradycyjnej ideologii męskości, zgodność z męskimi normami oraz występujący konflikt ról płciowych. Niezgodność z przypisywanymi rolami przyczyniała się do zwiększenia się poziomu stresu, pojawienia się zaburzeń depresyjnych i lękowych oraz zmniejszenia poczucia własnej wartości. Ponadto, u części mężczyzn występowały: spadek satysfakcji ze związków, ograniczenie odczuwania przyjemności, obecność zachowań agresywnych oraz częstsze sięganie po substancje uzależniające (Gerdes, Alto, Jadaszewski, D’Auria, Levant, 2017; O’Neil, 2012; Wong, Ho, Wang, Miller, 2016, za: Gerdes, Levant, 2018).
Zaburzenie depresyjne a objawy somatyczne
Badania wykazały także różnice w częstości pojawiania się depresji ze współwystępującymi objawami somatycznymi u kobiet i mężczyzn. Kobietom przytrafiają się one istotnie częściej. Natomiast odsetek zachorowań na depresję bez towarzyszących objawów somatycznych wśród obu płci oscyluje na podobnym poziomie (Silverstein, 2002).
Wyzwanie diagnostyczne
Wyżej wymienione objawy męskiej depresji można określić jako atypowe względem powszechnego postrzegania tego zaburzenia. Z tego powodu, większość narzędzi służących do diagnozy depresji nie uwzględnia atypowych objawów, przez co istnieje ryzyko, że część zmagających się z nią mężczyzn nie zostanie poprawnie zdiagnozowana (Möller-Leimkühler, 2007). By zbadać wspomniane ryzyko Rutz wraz ze współpracownikami stworzyli kwestionariusz biorący pod uwagę także objawy atypowe (Rutz i wsp., 1995).
Temat wydaje się warty dalszego eksplorowania. Rezultaty dalszych badań mogłyby pomóc w lepszym zrozumieniu syndromu męskiej depresji, przyczynić się do częstszego stawiania prawidłowych diagnoz i – co za tym idzie – szybszemu udzielaniu pomocy. Prawidłowa diagnoza trudności jest kluczem do zaplanowania adekwatnych czynności terapeutycznych: psychoterapeutycznych oraz – w razie potrzeby – farmakoterapeutycznych.
Justyna Czajka-Ostry
Psycholog, Psychoterapeuta (w trakcie szkolenia)
Baca-Garcia E. i wsp. (2005), Suicidal behavior in schizophrenia and depression: a comparison. Schizophrenia Res, 75, 77-81.
Chodkiewicz, J., Miniszewska, J. (2016). Męska depresja–koncepcja, metody pomiaru i związki z zachowaniami samobójczymi. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 16(1), 33-37.
Gerdes, Z. T., Levant, R. F. (2018). Complex relationships among masculine norms and health/well- being outcomes: Correlation patterns of the conformity to masculine norms inventory subscales. American journal of men’s health, 12(2), 229-240.
Möller-Leimkühler, A. M. (2007) „Male depression“ in einer Bevölkerungsstichprobe junger Männer. Risiko und Symptome. Der Nervenarzt, 78 (6), 641-650.
Patil P. A. i wsp. (2018). Which girls, which boys? The intersectional risk for depression by race and ethnicity, and gender in the U.S. Clin Psychol Rev, 66, 51-68.
Rice, S. M., Fallon, B. J., Aucote, H. M., Möller-Leimkühler, A. M. (2013). Development and preliminary validation of the male depression risk scale: Furthering the assessment of depression in men. Journal of affective disorders, 151(3), 950-958.
Rutz W., von Knorring L., Pihlgren H., Rihmer Z., Walinder J. (1995). An educational project on depression and its consequences: is the frequency of major depression among Swedish men underrated, resulting in high suicidality? Primary Care Psychiatry, 1, 59-63.
Silverstein, B. (2002). Gender differences in the prevalence of somatic versus pure depression: a replication. American Journal of Psychiatry, 159(6), 1051-1052.
Talarowska, M. E., Gromniak-Haniecka, E., Rawska, J., Gałecki, P. (2018). Depresja mężczyzny- przyczyny, objawy, diagnoza. Neuropsychiatry & Neuropsychology/Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 13(3), 98-103.
World Health Organization. (2023, 17 września) Pobrano ze strony https://www.who.int/en/news- room/fact-sheets/detail/depression.
