Terapia przez dialog
Jednym z pierwszych symptomów zbliżającego się kryzysu psychicznego jest poczucie bycia nierozumianym. Partner, rodzice, przyjaciele nie potrafią zrozumieć tego, co chcemy im przekazać; możemy mieć wrażenie, iż język, którym się posługujemy, nie działa, utracił swoją funkcję. Mówimy, wyjaśniamy, pokazujemy a mimo to, bliscy nie słuchają, nie słyszą, nie rozumieją, nie zauważają.
Dialog pomiędzy ludźmi
Kilka lat temu prowadziłem sesję terapeutyczną w wielopokoleniowej rodzinie. W trakcie spotkania senior opowiadał o poczuciu bycia niezrozumianym przez żonę, która tak koncentruje się na wnukach i błahych, codziennych obowiązkach, iż zapomina o łączącym oboje uczuciu. Po zakończonej wypowiedzi, spytałem panią domu: usłyszała Pani, co mąż powiedział? Odpowiedziała: nie, ale ja go znam 60 lat, zawsze mówi to samo.
Dialog jest czynnością tak naturalną i automatyczną jak oddychanie. Rozmawiamy z otoczeniem, z samymi sobą, podejmujemy setki decyzji każdego dnia, wybierając w świadomym lub nieświadomym dialogu najlepsze, na dany moment, rozwiązanie.
Sieć społeczna i otwarty dialog
W latach osiemdziesiątych w Finlandii zaczął konkretyzować się nurt pracy czerpiący między innymi z podejścia systemowego i dynamicznego, który z czasem nazwany został otwartym dialogiem. Podstawowym założeniem metody jest postrzeganie kryzysu jako zależności występującej w sieci społecznej, zawsze w odniesieniu do środowiska, np.: w rodzinie, w związku, w pracy, na uczelni, w społeczności lokalnej. Otwarty dialog polega na stworzeniu takiej przestrzeni, która zmienia sposób postrzegania sytuacji, pozwalając osobie będącej w kryzysie na wyjście z impasu.
Sieć społeczna osoby, której dotyka kryzys, nie zawsze jest fizycznie obecna w aktualnym momencie jej życia. Nie znaczy to jednak, iż na obecne życie tej osoby nie ma ona wpływu. Dlatego częstym jest w trakcie spotkań odwoływanie się do osób istotnych w życiu klienta.
Sieciowe rozumienie problemu jest widzeniem kryzysu jako zjawiska pojawiającego się w sieci społecznej i manifestującego się w zachowaniu zgłaszanym jako problem. Ważną cechą takiego podejścia jest zmniejszenie poczucia odpowiedzialności za sytuację, w której klient się znalazł.
Terapeuta w terapii przez dialog
Demokracja jest ważną regułą otwartego dialogu. Metoda przyjmuje, iż najlepszym ekspertem od siebie samego jest klient, doświadczający trudności. Terapeuta w tej metodzie nigdy nie staje ponad, gdyż nie jest ekspertem od osoby – jej konkretnego przypadku. Terapeuta jest natomiast profesjonalistą, którego zadaniem jest pomoc w budowaniu przestrzeni do samozrozumienia. W otwartym dialogu terapeuta nie odpowie klientowi na pytanie: co powinienem robić, jaki wybór jest lepszy? Natomiast pomoże w znalezieniu odpowiedzi na te pytania.
Podejście sprawdza się tak w pracy indywidualnej, jak i grupowej. Spotkanie jeden na jeden zawsze uwzględnia sieć społeczną klienta, która – mimo iż nieobecna na spotkaniu fizycznie – przywoływana jest w rozmowie. W spotkaniu grupowym może jednocześnie uczestniczyć do kilkunastu osób. Terapeuta w pracy indywidualnej występuje w dwóch rolach: osoby prowadzącej sesję, tworzącej bezpieczną, pełną zrozumienia przestrzeń oraz zwierciadła – źródła refleksji dla wypowiedzi klienta. Poczucie bezpieczeństwa jest niezmiernie istotnym elementem terapii, gdyż lęk hamuje dialog. Na spotkaniu nic nie dzieje się wbrew woli klienta. Zadaniem refleksji jest otwarcie nowej perspektywy na problem i inicjowanie dalszego dialogu. W tej metodzie istotną rolę pełni uświadamianie silnych stron, zasobów sieci społecznej.
Problemy dla jakich znajdzie zastosowanie terapia przez dialog
Otwarty dialog powstał jako metoda interwencji w sytuacji nagłego kryzysu psychicznego. Założeniem było szybkie działanie (w ciągu dwudziestu czterech godzin od pojawiania się pierwszych symptomów), zanim sytuacja rozwinie się tak, iż nie da się jej opanować. Praktyka pokazuje, że dialogiczne podejście sprawdza się także w pracy z osobami odczuwającymi dyskomfort z powodu stresu, braku motywacji, stanów obniżonego nastroju, problemów rodzinnych, w kryzysach par oraz w konfliktach w miejscu pracy.
Ilość spotkań oraz ich ich częstotliwość zależy od klienta.
Ryszard Spychalski
Terapeuta
Literatura
Chrząstowski Szymon, de Barbaro Bogdan. Postmodernistyczne inspiracje w psychoterapii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; Kraków: 2011
Puchalska-Wasyl Małgorzata. Nasze wewnętrzne dialogi, Wydawnictwo Naukowe UMK. Toruń: 2016
Seikkula Jaakko, Arnkil Tom Erik. Dialog sieci społecznych, Paradygmat; Warszawa: 2018
Seikkula Jaakko, Arnkil Tom Erik. Otwarte dialogi. Antycypacje. Szanowanie Inności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; Kraków: 2018
