Strefa Psychoterapia

Tożsamość a osobowość w terapii Gestalt

W życiu każdego człowieka pojawiają się pytania dotyczące tożsamości i osobowości. Czym się różnią te pojęcia, jak je poznać i zrozumieć? Chciałbym rzucić światło na te kwestie ze strony humanistycznej terapii oraz terapii Gestalt.

Tożsamość vs. osobowość

Tożsamość odnosi się do tego, kim jesteśmy, co definiuje nas jako jednostkę. To nasze poczucie siebie, nasze wartości, przekonania i cele życiowe. To również zespół ról społecznych, jakie przyjmujemy w różnych kontekstach życiowych. Natomiast osobowość to nasze stałe cechy, tendencje behawioralne i emocjonalne, które determinują nasze zachowanie w różnych sytuacjach.

Tożsamość i osobowość są fundamentalnymi aspektami naszego istnienia, które mogą być szczególnie istotne dla każdej osoby w codziennym życiu. Na przykład, kwestie tożsamości mogą stać się wyzwaniem, gdy stajemy przed koniecznością podejmowania decyzji o kierunku naszej kariery, naszych relacjach czy planowaniu przyszłości. W miarę jak doświadczamy różnych sytuacji życiowych, nasza osobowość może ulec zmianie. Wymaga to od nas refleksji nad naszym zachowaniem i reakcjami na te wyzwania. Również odgrywanie różnych ról społecznych może wpływać na nasze poczucie siebie i oczekiwania, jakie stawiamy sobie i innym. Dlatego zrozumienie tych kwestii może być kluczowe dla osób, które pragną zgłębić siebie i znaleźć spójność wewnętrzną w obliczu trudności życiowych.

Poznawanie swojej tożsamości

Poznanie własnej tożsamości to proces dynamiczny i indywidualny. Istotne jest samoświadome obserwowanie siebie w różnych sytuacjach życiowych, analiza własnych wartości i przekonań oraz refleksja nad własnymi działaniami. Badania psychologiczne (np. Erikson, 1968) sugerują, że tożsamość rozwija się poprzez eksplorację różnych ról i wartości oraz integrowanie ich w spójną całość. Eksploracja własnej tożsamości to jak podróż przez labirynt, gdzie każdy zakręt otwiera nowe możliwości zrozumienia siebie. Może to oznaczać próbowanie różnych ról społecznych i zawodowych, aby odkryć, co sprawia nam radość i spełnienie. Na przykład, osoba pasjonująca się zwierzętami może zdecydować się na wolontariat w schronisku. W ten sposób może zbadać, czy praca w tej dziedzinie odpowiada jej oczekiwaniom. W międzyczasie naukowe badania, takie jak te autorstwa Eriksona (1968), wyraźnie wskazują, że eksploracja różnych ról i wartości jest kluczowa dla rozwoju tożsamości. Integracja tych doświadczeń pozwala nam na stworzenie spójnego obrazu siebie i określenie własnych priorytetów życiowych.

Samokontrola i porównywanie się z innymi

W kształtowaniu tożsamości istotną rolę odgrywa także samokontrola i sposób, w jaki porównujemy się z innymi. Częste porównywanie się może prowadzić do niezadowolenia z siebie i utrudniać akceptację własnej tożsamości. Z kolei zdolność do samokontroli pozwala nam świadomie wybierać działania zgodne z naszymi wartościami i celami życiowymi.

W naszej podróży ku zrozumieniu siebie, często spoglądamy na innych, szukając potwierdzenia swojej wartości. Na przykład, osoba, która przeżywa kryzys, może obserwować swoje koleżanki z branży, porównując swoje osiągnięcia i postępy zawodowe z nimi. To porównanie może prowadzić do poczucia niedostateczności lub niepewności co do własnych umiejętności. Jednakże naukowe badania, takie jak prace Dwecka i innych (2008), potwierdzają, że skupienie się na własnym postępie i celach może być korzystniejsze dla rozwoju osobowości niż nieustanne porównywanie się z innymi. Samokontrola pozwala nam również na świadome podejmowanie decyzji, które są zgodne z naszymi wartościami i celami życiowymi. W ten sposób osoba w trudnościach może znaleźć siłę i pewność siebie w podejmowaniu własnych decyzji. Niezależnie od działań innych osób.

Pochlebne sądy o sobie i autoafirmacja

Warto także pamiętać o znaczeniu pochlebnych sądów o sobie oraz autoprezentacji. Pozytywne myślenie o sobie i świadome budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby sprzyja poczuciu własnej wartości i akceptacji siebie. Badania przeprowadzone przez Taylor i Brown (1988) wykazały, że pozytywne myślenie o sobie oraz aktywne poszukiwanie potwierdzenia swojej wartości mogą mieć korzystny wpływ na nasze samopoczucie i funkcjonowanie psychiczne. Na przykład, eksperymenty z użyciem technik autoafirmacji, takie jak pisanie listów do samego siebie, potwierdziły, że te działania mogą zmniejszyć stres i poprawić samopoczucie osób znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych (Sherman i Cohen, 2006).

Nurt humanistyczny o osobowości

Nurt humanistyczny w psychologii skupia się na rozwoju osobowości poprzez samoaktualizację i rozwój potencjału jednostki (Rogers, 1961). Według tej koncepcji istotne jest dążenie do realizacji własnych potrzeb i aspiracji oraz akceptacja siebie w procesie rozwoju. Rogers (1961) podkreślał znaczenie samoakceptacji i realizacji własnego potencjału w procesie rozwoju osobowości. Badania nad terapią zorientowaną na klienta, opartą na założeniach humanistycznych, potwierdzają, że klienci osiągają lepsze efekty terapeutyczne, gdy doświadczają empatii, akceptacji i autentyczności ze strony terapeuty (Truax i Carkhuff, 1967). Na przykład, eksperymenty przeprowadzone przez Goldfrieda i D’Zurillę (1969) wykazały, że terapia oparta na zasadach humanistycznych może prowadzić do zmiany wewnętrznej i wzrostu samoświadomości u klientów oraz dokonania istotnych zmian w swoim życiu.

Osobowość i ja wg Rogersa oraz terapia Gestalt

Carl Rogers wyróżniał funkcjonowanie obronne, które polega na obronie przed zagrożeniami dla własnej tożsamości, oraz funkcjonowanie pełne, charakteryzujące się akceptacją siebie i świadomym działaniem zgodnym z własnymi potrzebami (Rogers, 1959). Badania prowadzone przez Carla Rogersa wskazywały na istotną różnicę między funkcjonowaniem obronnym a pełnym w kontekście osobowości i ja. Funkcjonowanie obronne to mechanizmy obronne, które stosujemy w celu ochrony przed zagrożeniami dla naszej tożsamości. Przykładem może być zaprzeczanie, projekcja czy racjonalizacja, które mają na celu zminimalizowanie dyskomfortu psychicznego. Z drugiej strony, funkcjonowanie pełne oznacza akceptację siebie i świadome działanie zgodne z własnymi potrzebami. To sprzyja autentycznemu kontaktowi z samym sobą.

Terapia Gestalt, zalecana przez samego Naranjo (1974), również koncentruje się na integracji różnych aspektów osobowości i budowaniu autentycznego kontaktu z samym sobą. Jednym z badaczy, który wyróżnił znaczenie terapii Gestalt w kształtowaniu funkcjonowania pełnego, był Claudio Naranjo (1974). Jego prace skupiały się na integracji różnych aspektów osobowości poprzez doświadczenie terapeutyczne. Pozwalało to klientom osiągnąć autentyczność i harmonię w życiu. Terapia Gestalt, która skupia się na teraźniejszości i procesie integracji, prowadzi do świadomego doświadczania emocji i potrzeb oraz budowania pełnego kontaktu z samym sobą.

Zalecenia terapii Gestalt (Naranjo, 1974)

1. Żyj teraz. Zajmuj się tym, co jest teraz, a nie przeszłością lub przyszłością.
2. Żyj tutaj. Radź sobie z tym, co jest obecne, a nie z tym, co nieobecne.
3. Przestań sobie coś wyobrażać. Doświadczaj tego, co rzeczywiste.
4. Powstrzymaj niepotrzebne myślenie. raczej smakuj i spostrzegaj.
5. Raczej wyrażaj, zamiast manipulować, wyjaśniać, oceniać czy osądzać.
6. Oddawaj się nieprzyjemności i bólowi dokładnie tak samo jak przyjemności. Nie ograniczaj swojej świadomości.
7. Nie akceptuj żadnego innego “muszę” i “powinienem” niż twoje własne.
8. Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli.
9. Poddaj się byciu takim, jaki jesteś.

Dlatego zaleca się tę formę terapii jako skuteczną metodę wspierającą rozwój osobowości zgodnie z koncepcją Rogersa i Naranjo.

Podsumowanie

Poznanie swojej tożsamości i zrozumienie własnej osobowości to proces życiowy, który wymaga samoświadomości, refleksji oraz akceptacji siebie. Zalecam terapię Gestalt jako metodę wsparcia w eksplorowaniu siebie i budowaniu autentycznego kontaktu z własnymi emocjami i potrzebami. W końcu rozwijanie tożsamości i osobowości to nie tylko klucz do lepszego zrozumienia siebie. To także do pełniejszego i bardziej satysfakcjonującego życia. Pamiętajmy, że każda podróż ku lepszemu poznaniu samego siebie zaczyna się od małych kroków, ale każdy krok naprzód jest ważny i wartościowy.

Denis Sokołowski

Psychoterapeuta (w trakcie szkolenia), Terapeuta Par