Terapia psychodynamiczna
Trudno jest jednoznacznie zdefiniować psychoterapię w ogóle. Tym bardziej, że ma ona wiele odmian; w dodatku często bardzo od siebie różnych. Istnieje kilka głównych nurtów, na bazie których powstały liczne rodzaje psychoterapii. Jednym z tych nurtów jest terapia psychodynamiczna. Różnice w ich założeniach teoretycznych narzucają odmienność w sposobach pracy i tym samym wpływają na ich skuteczność. Wspólnym mianownikiem wszystkich jest ten sam cel, mianowicie ulżenie w cierpieniu.
W niniejszym opracowaniu skoncentruję się na podejściu psychodynamicznym, ponieważ korzystając właśnie z jego założeń i technik, pomagam ludziom.
Czym jest terapia psychodynamiczna?
Psychoanaliza i nieświadomość
Ten nurt, w jego obecnej formie, jest w dużej mierze zależny od wkładu współczesnej psychiatrii i niektórych, sprawdzonych tez psychoanalitycznych. Główną ideą psychoanalizy jest założenie istnienia w psychice człowieka nieświadomości, intensywnie wpływającej na jego życie. To w nieświadomości kryją się różnorodne mechanizmy działania, konflikty, wstydliwe lub przerażające pragnienia i potrzeby. Nieświadomość jest także źródłem różnych, czasem irracjonalnych interpretacji świata, ludzi, sytuacji. I to właśnie nieświadomość przechowuje wzorce relacji interpersonalnych.
Zrozumienie nieświadomości
Wobec tego – żeby zrozumieć ludzką psychikę – trzeba zbliżyć się do zrozumienia tejże nieświadomości, która (na szczęście lub nieszczęście) objawia się na różne sposoby. Mogą to być sny, przejęzyczenia, nerwice czy wręcz objawy somatyczne. W nieświadomości ukryte są też pierwsze, dziecięce próby nawiązywania relacji i ich emocjonalne przeżywanie. Możemy te nieświadome wzorce obserwować, kiedy już jako dorośli ludzie, zawieramy znajomości czy wchodzimy w związki. Ten sam mechanizm działa w relacji pacjenta i terapeuty, w gabinecie.
Przeniesienie
Więź pomiędzy terapeutą a pacjentem
W trakcie terapii terapeuta, obserwując dynamikę tej relacji, stara się pomóc pacjentowi zrozumieć jego nieadaptacyjne (tj. nieprzystosowawcze), nieświadome mechanizmy, sprawiające cierpienie i – co najważniejsze – modyfikować je.
Dlatego też niezbędnym elementem psychoterapii psychodynamicznej jest tworząca się między pacjentem a terapeutą więź, rozwijająca się wraz z rozwojem samego procesu terapeutycznego. Ta więź jest niezwykle ważna, ponieważ stanowi cenne źródło informacji o funkcjonowaniu pacjenta „na zewnątrz”. Ponadto, pozwala pacjentowi na swobodne, spontaniczne i „nieocenzurowane” opowiadanie o swoich myślach, skojarzeniach czy odczuciach.
Praca na przeniesieniu
W każdej relacji tworzy się zjawisko nazywane przeniesieniem. Oznacza to, iż pacjent nieświadomie próbuje odtworzyć ważne dla niego przeszłe relacje z innymi ludźmi wraz ze wszystkimi uczuciami, pragnieniami i oczekiwaniami, jakie są z nimi związane (niezależnie, czy były one dobre i przyjemne, czy bolesne). Czyni to także w kontakcie z terapeutą (niejako: przenosi na terapeutę). Analiza tego zjawiska umożliwia zrozumienie i modyfikację tego, co leży u podstaw cierpienia (jeżeli takowe występuje) a nie jest dostępne świadomości.
Cel terapii psychodynamicznej
Terapeuta stara się szukać powiązań, części wspólnych, skojarzeń między pozyskaną podczas sesji treścią i informacjami, jakie już wcześniej posiadł o pacjencie a dynamiką w ich relacji terapeutycznej. Modyfikacja ta, czyli – po prostu – leczenie, opiera się na analizowaniu przez terapeutę pochodzących od pacjenta informacji oraz formułowaniu hipotez bądź założeń. Następnie, ma miejsce dzielenie się nimi z pacjentem, aby je omówić i badać jego dalsze reakcje. Później, znowu terapeuta obserwuje zmieniającą się dynamikę relacji miedzy nimi itd. Ostatecznie, terapia polega na stałym omawianiu wspomnianych procesów, skłanianiu pacjenta do refleksji generujących u niego zupełnie inny, nowy sposób myślenia o sobie i o świecie. Pacjent i terapeuta „odkrywają” niezwykle cenne informacje oraz dochodzą do istotnych leczniczo konkluzji i wniosków. Właśnie w taki sposób: powolną i mozolną pracą dokonują się upragnione zmiany w życiu psychicznym i społecznym pacjenta. Dzięki nim świat, sytuacje i ludzie znów nabierają dla tego ostatniego jasnych barw.
Co leczy terapia psychodynamiczna?
Psychoterapia psychodynamiczna jest doskonałą formą leczenia zaburzeń osobowości; zaburzeń depresyjnych, lękowych, nerwicowych. W konsekwencji – działa także na objawy psychosomatyczne (m.in. problemy seksualne, zaburzenia odżywiania, problemy ze snem czy brak satysfakcji z życia). Głównym jej celem jest spowodowanie głębokich i trwałych zmian w strukturze osobowości, skutkujących lepszym funkcjonowaniem społecznym i interpersonalnym.
Ile trwa terapia psychodynamiczna?
Terapia w tym nurcie wymaga czasu. Wieloletnie badania naukowe1dowodzą, że psychoterapia psychodynamiczna – prowadzona najlepiej z częstotliwością dwie sesje w tygodniu – jest jedną z najskuteczniejszych oraz jedyną leczącą także przyczyny, a nie tylko skutki czy objawy, różnorodnych dysfunkcji. Tak ambitny cel wymaga czasu, więc terapia jest pomyślana długoterminowo. Może trwać nawet kilka lat. Trzeba również przygotować się na to, że uświadomienie sobie pewnych rzeczy lub wprowadzanie zmian może być doświadczeniem bolesnym.
Rozpoczęcie terapii psychodynamicznej
Terapia jest pracą, wysiłkiem. Pacjent musi się jej oddać całkowicie, ale tylko w taki sposób można trwale odwrócić niewłaściwe wzorce reakcji i wyuczone zachowania; nieraz pielęgnowane tak długo, jak długo żyje człowiek. Ogólnie rzecz biorąc, ta forma psychoterapii skierowana jest do szerokiego grona mierzących się z problemami wewnątrz siebie. Pierwsze spotkania terapeutyczne (w trudniejszych przypadkach może to być nawet do dziesięciu sesji) przeznaczane są na wywiad i diagnozę. Dopiero wówczas terapeuta decyduje o kwalifikacji do terapii psychodynamicznej lub proponuje inną formę pomocy.
Marta Biernacka
Psychoterapeuta (w trakcie szkolenia)
Patrz w: Shedler, 2010 w: American Psychologist, tom 65(2), (Luty – Marzec 2010), s. 98-109, School of Medicine, University of Colorado Denver.
